Анара Бауыржанқызы
Қазақстандағы жасөспірім қыздардың босануы соңғы жылдары 51%-ға өскен. Бұған кім кінәлі?
Жасөспірім қыздардың жүктілігі – қазіргі заманның өзекті мәселесі, дейді ranking.kz агенттігі.
Соңғы жылдары 15-18 жас аралығындағы қыздардың босануы 50,5%-ға өскен. 2017 жылы 3,4 мың қыз босанса, 2022 жылы бұл көрсеткіш 5,2 мыңға жеткен.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының сарапшылары ерте жүктіліктің жаһандық мәселе екенін айтады.
Ерте жүкті болған қыздар білім алу мүмкіндігінен айырылады, әлеуметтен шеттетіліп, денсаулығына қатер төндіреді,
дейді аталған ұйымның сарапшылары.
Жүктілік – әйел үшін физикалық және психологиялық тұрғыда күрделі процесс. Дені сау баланы дүниеге әкелу үшін әйел ағзасы толықтай қалыптасып, әйелдің өзі бала босануға саналы түрде келуі тиіс. Жүктілік үшін ең қолайлы уақыт – 20 жастан 30-35 жасқа дейінгі мерзім.
Ерте жүктілік – баланың ғана емес, жас ананың да ағзасына қатер төндіретін жайт. Жасөспірім қыздан туған балалар көбіне ақаумен немесе мерзімінен бұрын дүниеге келіп жатады.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының ақпаратынша, 19 жасқа дейінгі жүктілік – ерте жүктілік болып саналады. Соған қарамастан көбіне 15-17 жас аралығындағы қыздардың құрсағына сәби бітеді.
Қазақстандық дәрігерлердің сөзінше, 18 жастағы қыз баланы толық босануға қабілетті.
Қазақстандықтар ерте бойжетеді
Статистика бойынша, 70% жастар жыныстық қатынасқа 15 жасқа дейін түседі. Мың жасөспірімнің ішінде 3 қыз жасанды түсік жасатады.
Былтырғы жылы 16-19 жас аралығындағы 2,6 мың ер адам отау құрса, дәл осы жастағы 17,3 қыз тұрмысқа шыққан.
Не істемек керек?
Денсаулық сақтау басқармасының сөзінше, бәрі насихаттан бастау алады.
Мұндай сұрақтарға жауапты балалар көшеден алмауы тиіс. Баланың жыныстық тәрбиесі ата-анасына байланысты. Олардың тыңдай білу, ести алу, жасөспіріммен тіл табысуы осы жерде рөл ойнайды. Жасөспіріммен контрацепция мен жыныстық қатынастың салдары туралы сөйлесуге ұялмау керек. Баламен достық қарым-қатынас құруға ұмтылу керек, оның жеке өміріндегі өзгерістерден хабардар болып отырып, керек кезде ақыл айтып, қолдау берген жөн,
дейді ведомства.
Былтыр арнайы заңнама қабылданып, онда аймақтық денсаулық сақтау басқармасы Жастардың денсаулық орталығын құру туралы айтылды. Бұндай жерлерге кез келген жасөспірім медициналық және психологиялық көмек алуға келеді. ҚР қоғамдық денсаулық сақтау Ұлттық орталығының мәліметінше, елімізде осындай 118 орталық бар, оның ішінде 67-сі ауылдарда жұмыс істеп тұр. Өткен жыл осындай орталықтардың қажет екенін көрсетті: ұйымдарға 728,6 мың жас қазақстандық жүгініп, оның 39,4%-ы – 15–18 жас аралығындағы жастар болып шықты.
Ешқандай дәрігер ерте жүкті болған қызға «балаңды алдырт» деп айта алмайды. Немесе «баланы ту» деу де қауіпті. Кәмелеттік жасқа толмаған қыз туралы шешімді ата-анасы қабылдайды. Олар дәрігерге барынша ерте қаралуға міндетті, соның ішінде қызды гинекологқа, педиатрға көрсетіп, бұл жүктіліктің ана мен баланың денсаулығына тигізер зияны сарапталуы керек.
Кім кінәлі?
Психолог Бауыржан Ахметовтың сөзінше, ерте жүктіліктің себебі – батысқа еліктеушілік.
Әлеуметтік желі, интернет бәріне қолжетімді. Қазіргі таңда ата-аналар балаларына бұрынғыдай ықпал ете алмайды. Бір үйде тұрғанымен, баланы қоғам тәрбиелеп жатыр. Қазақ менталитеті туралы айтар болсақ, мұсылман болғандықтан қыздарын ерте жастан тұрмысқа беретіндер аз. Қазір мұсылман дінінің қай өкілі болса да жасөспірім шақта қыздың денсаулығы ерте жүктілікке дайын еместігін айтып дабыл қағуда. Менің ойымша, ерте жүктілік шетел құндылығын бойына сіңіріп алған балаларда болады. Қазақстан мұсылмандарының діни басқармасы жас жұбайлар неке куәлігін көрсеткен жағдайда барып мұсылманша неке қияды,
дейді психолог.
Ал протоиерей Анатолий Измеровтің сөзінше, кінәнің көп бөлігі – ата-анада.
Егер ата-ана баламен сөйлеспесе, жаны мен тәнін таза ұстау керектігін үйретпесе, ол тәрбиені өз қатарластарынан алатын болады. Біздің дініміз бойынша, жасөспірім қыз сәбиді дүниеге әкелуі керек. Алайда ағзасы оған дайын болмауы мүмкін. Ерте түсік жасату кейін бедеулікке әкеліп жатады. Көбіне ерте кезден баласын өлтірген әйелдер кейін өкінеді. «Егер осылай болатынын білсек, сол уақытта бізге қолдау болғанда, босанып алар едік, ол қазір үлкен болар еді, басқа да балаларым болар еді» деп сандарын соғып жатады. Өкінішке орай күнәнің өтеуі – өкініш,
дейді Анатолий Измеров.
