Алматы қаласы құрылған кезден бастап өзінің атақты алмаларымен, соның ішінде апортымен танымал. Алайда, өкінішке орай, көп жылдар бойы алма бақтары жоспарлы түрде жойылып жатыр.
18 қыркүйекте қала белсенділері мен қоғам өкілдері «Алматының алма бақтары – бәрі жоғалған жоқ» атты баспасөз турын ұйымдастырды. Экологиялық белсенділер мен қоғам өкілдері қала билігін алматылық бақтардың мәселесіне назар аударуға шақырады.
Мәселе мынада, 2019 жылдан бері алма бақтарын жаппай кесу тоқтаған жоқ.
2022 жылы Ремизовка ықшам ауданының тұрғындары Тоқаевқа жүгінуді шешті. Нәтижесінде, президентке үндеу жасалып, екі жылдан кейін белсенділердің қолдауымен 54,5 гектар бақ мемлекет меншігіне қайтарылды.
Жаңадан қабылданған Алматы бас жоспарына сәйкес, қала балансында 6,500 гектар бақ бар, оларды 2040 жылға дейін жекеменшік тұрғын үй құрылысы (ЖТҚ) және демалыс аймақтары үшін жер учаскелерін көбейту мақсатында нөлге дейін қысқарту жоспарланған. Бұған қоса, жаңартылған бас жоспар бойынша бақтардың аумағын қысқарту тек 2040 жылға дейін жоспарланған болса, бас жоспар қабылданғаннан кейін бірден бекітілген егжей-тегжейлі жоспарлау жобаларында ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерге арналған бірде-бір шаршы метр жер қарастырылмаған.
Баспасөз туры барысында бақтарды сақтау мәселесі туралы ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор Сергей Олейченко, «Сенiм Адал» ҚБ мүшесі Ернар Сайлыбаев, Ремизовка ПКСТ қоғамдық өкілі Рақымжан Сайлыбаев, экологиялық белсенді Василиса Қуанышева сөз сөйледі.
Олар БАҚ өкілдерімен бірге бұрынғы «Горный Гигант» совхозының аумағында және Қазақ егіншілік институтының бақтарында болды.
«Біз қоғамды Алматының бақтарын жоғалтып жатқанымызға назар аударуға шақырамыз. Біз бақтарды толық ауыл шаруашылығы айналымына қайтаруды талап етеміз. Қасым-Жомарт Тоқаевтың алматылық апортты қалпына келтіру туралы тапсырмасына құлақ асу керек.
Барлық жер қазір жеке меншікте, бақтарды кесіп тастап, жаппай тұрғын үй кешендерін салып жатыр. Бақтарды құтқару керек! Себебі құрылыс басталған кезде бақтарды жай ғана кесіп қана қоймай, құнарлы қабатты толығымен алып тастайды, онда ештеңе өсіруге болмайды, қалпына келтіру мүмкін емес», – деді Ернар Сайлыбаев.
Еске сала кетейік, Қасым-Жомарт Тоқаев алматылық апортты сақтау туралы былай деген болатын:
«Қазақстан алма отаны ретінде кеңінен танымал. Апорт алмасы еліміздің ірі мегаполисі – Алматы маңында өседі. Біз бұл сортты әлемдік нарыққа шығару үшін бірлесіп жұмыс істейміз. Мен бұл бастаманы ілгерілетуде сіздердің жеке қолдауларыңызға сенемін», – деді Тоқаев 2024 жылдың 19 қаңтарында Ватиканға ресми сапары кезінде.
«Алматылық тау бақтарының шынайы мақсатты тағайындалуы – ауыл шаруашылығы жерлері, көпжылдық екпелер. Қалған алма бақтары иелеріне қарамастан бақтар күйінде қалуы керек», – деді Ернар Сайлыбаев.
Экологиялық белсенді Василиса Қуанышеваның айтуынша, жеміс ағаштарын кесу тек экологиялық шығынға ғана әкелмейді, сонымен қатар, жергілікті фауна биоалуантүрлілігін де қауіпке ұшыратады. Каменское плато аумағында еліктер, қабандар және қырғауылдар мекендейді. Жануарлар, әсіресе күзгі-қысқы кезеңде, жыл бойы дерлік алмалар мен жидектермен қоректене алады. Егер жеміс беретін ағаштар кесілсе және пісіп-жетілу жағдайларын жақсарту бойынша шаралар қабылданбаса, біз Қызыл кітапқа енген жануарлардың санын да жоғалтамыз.
«Тау етегіндегі бақтар орналасқан жерлерді салуға мораторий жариялау қажет, осылайша көшкіндердің қайғылы оқиғаларына жол бермеуге болады. Қаладағы экологияны жақсарту үшін бақтарды сақтау керек, себебі қала түтіннен тұншығып жатыр.
Биоалуантүрлілік пен жануарлар әлемінің табиғи тіршілік ортасы үшін бақтарды лайықты күтіммен қамтамасыз ету қажет. Бақтардың жемістері Іле-Алатау ұлттық паркінің шекарасында мекендейтін жабайы жануарларға азықтық база болып қызмет етеді. 60-жылдары бақтардың жаппай салынуы басталды. Енді бұл бақтар кәсіби күтімсіз қалды. Ағаштар қартайып, жемістері ұсақталып, оларды аурулар зақымдады, бірақ бақтар әлі де бірегей табиғи аймақта – Іле Алатауының етегінде орналасқан», – деді Василиса Қуанышева.
Белсенділердің пікірінше, бақтарды құтқару үшін келесі шараларды қабылдау қажет:
– Алматыдағы қалған бақтардың, ауыл шаруашылығы жерлерінің мақсатты тағайындалуын өзгертуге мораторий енгізу;
– 2014 жылғы нәтижелер бойынша Алматы қаласының шекарасына енген жерлерді пайдалануды және қорғауды мемлекеттік бақылаудың алдын алу түрінің тиімділігін арттыру;
– Таулы және тау етегіндегі аудандардағы бақтарды егжей-тегжейлі түгендеу жүргізу;
– Алматының таулы бақтарының экономикалық әлеуетіне баға беру және оны арттыру жолдарын анықтау;
– Мемлекеттік меншік жерлерін және бақтарды шығаруда жіберілген барлық бұзушылықтарды анықтап, жою;
– 2040 жылға дейін Алматының бас жоспарына ауыл шаруашылығы жерлерін (бақтарды) сақтауға және көбейтуге қатысты өзгерістер енгізу;
– Алматының егжей-тегжейлі жоспарлау жобаларына ауыл шаруашылығы жерлерінің аймақтарын (бақтарды) қосу;
– Қаладағы республикалық маңызы бар уәкілетті органдарды қажетті өкілеттіктермен қамтамасыз ететін «Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін уақытша өтеулі жер пайдалану құқығын (жалға алу) беру конкурсын ұйымдастыру және өткізу ережелеріне» өзгерістер енгізу.
Расында, алматылық алма бақтардың жағдайы нашар: ағаштар қартайған, кесу жүргізілмейді, жемістер ауырады.
Осы орайда, аталған мәселені өз қолына алатын энтузиастар табыла ма, жоқ па деген сұрақ туындайды.
