Маман ашкенази еврейлерін мысалға келтірді, оларда жақын туыстар арасында некеге рұқсат етілгендіктен, көптеген генетикалық аурулардың қаупі жоғары. Еврей баспасөзіне сәйкес, осы халықтың 25%-ы әртүрлі аурулардың генін тасымалдайды, ал бұл гендер 50% жағдайда мұра болып қалады.
«Генетика тұрғысынан қанның араласуы пайдалы. Бұл балалардың екі ата-анасының да ең жақсы қасиеттерін көрсетуге ықпал етеді, ал нашар белгілердің көріну ықтималдығы азаяды», – деп атап өтті биолог.
Тіпті, халықаралық некелерде де генетикалық аурулардың пайда болуы мүмкін. Алайда, олардың пайда болу ықтималдығы жақын туыстардың некелеріне қарағанда әлдеқайда төмен. Егер немере ағалары мен әпкелері отбасын құруды қаласа, генетикалық мутациялардың пайда болу мүмкіндігі шамамен 25%-ды немесе тіпті, 50%-ды құрайды.
Осы орайда, қазақтарда жеті атаға дейінгі туыстар арасындағы некелер әдет-ғұрып бойынша тыйым салынғаны бекер емес. Маманның айтуынша, қазақтарда олардың ұлтына тән аурулар жоқ.
Ең кең таралан аурулар ұлтқа байланысты емес
«Ашкенази еврейлерінде орақ тәрізді жасушалы анемия бар. Бұл ауру бір жағынан оттегі жетіспеушілігін тудырады, ал екінші жағынан, оған жауапты ген оларды безгек плазмодиясынан қорғайды. Безгек ашкенази еврейлері тұрған жерде маңызды қауіп болған. Бізде осындай ерекше аурулар бар деп айта алмаймыз: жақын туыстардың некелері бізде қолдау таппайды. Сонымен қатар, Қазақстан аумағында көптеген жер аударылғандар – немістер, кәрістер, кавказдықтар өмір сүрген. Олар халқымызбен ассимиляцияланды», – деп түсіндірді Лейла Болатқызы.
ҚР Генетика және физиология институтының палеогенетика және этногеномика орталығының жетекшісі Лейла Жансүгірова айтып бердіҚазақстанда әлемнің көптеген елдеріндегідей диагноздар саны бойынша жүрек-қантамыр аурулары бірінші орында тұр. Олар тұқым қуалайтын бейімділікке байланысты аурулар. Онкологиялық және аутоиммундық аурулар сияқты, олар генетикалық мутацияларға және қоршаған орта факторларының әсеріне байланысты. Сондықтан олардың қазақтардың геномына қаншалықты «сіңісіп кеткенін» және қазақтардың басқа этностарға қарағанда инсультқа жиі ұшырайтынын немесе ұшырамайтынын анықтау мүмкін емес.
Ортақ ата-баба жоқ
Популяциялық генетика зертханасында қазақ тарихының көптеген даулы мәселелері зерттелуде. Жансүгірова айтқандай, қазақтар этнос ретінде XV ғасырдың ортасында қалыптасқан. Сонымен бірге, қазақ халқының тарихына келетін болсақ, бұл этникалық жағынан әртүрлі тайпалардың одағы. Бұл қазақтардың сыртқы келбетінен де көрініс табады. Оңтүстік қазақстандықтар алтайлықтарға ұқсамайды, ал алтайлықтар ақтөбеліктерге ұқсамайды.Институттың генетиктері Қазақстан аумағындағы ең көне қоныстанған адамдарды зерттеді. Ботай мәдениеті тас дәуірінің соңына жатады (б.з.д. 3-4 мың жыл). Генетикалық талдау нәтижелері көрсеткендей, ботайлықтар отырықшы халық болған, бірақ олардан ұрпақ қалмаған, мүмкін сақ жауынгерлерінің шапқыншылығынан кейін жойылып кеткен.
Сондай-ақ зертханада қазақтардың ортақ ата-бабасы жоқ деген қорытынды жасауға мүмкіндік берген зерттеу жүргізілді. Олардың геномында Қазақстанды қоршап тұрған далалық халықтардың: қырғыздардың, қалмақтардың, алтайлықтардың, моңғолдардың және басқа да көне этникалық топтардың белгілері бар. Жалпы алғанда, қазақтардың геномында олардың азиялық халықтарға тиесілігін білдіретін белгілердің 70%-ы ғана бар. Қалған 30%-ы – еуропалық халықтардың белгілері. Сонымен бірге, ғалымдар бүгінгі күні тек қазақ халқына тән ерекше гендерді іздеуде.
